Prawo rodzinne i opiekuńcze stanowi bardzo specyficzny dział prawa cywilnego. Jest to zbiór norm prawnych regulujących majątkowe i niemajątkowe stosunki między małżonkami i krewnymi, a także stosunki wynikające z kurateli, opieki i przysposobienia. Głównym źródłem prawa rodzinnego i opiekuńczego jest Kodeks rodzinny i opiekuńczy uchwalony w 1964 r., który od tego czasu był wielokrotnie nowelizowany. Ponadto materia związana z prawem rodzinnym i opiekuńczym jest uregulowana w Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej oraz w innych licznych aktach ustawowych, a nawet w przepisach prawa międzynarodowego.
Do spraw rodzinnych i opiekuńczych możemy zaliczyć w szczególności:
- sprawy o alimenty, obniżenie alimentów, podwyższenie alimentów,
- sprawy o przysposobienie, o rozwiązanie przysposobienia,
- sprawy o rozwiązanie małżeństwa (rozwód), separację, o zniesienie separacji,
- sprawy o ustanowienie kuratora dla małoletniego,
- sprawy o unieważnienie małżstwa,
- sprawy o ustalenie nieistnienia małżeństwa,
- sprawy o ustalenie ojcostwa, ustalenie macierzyństwa,
- sprawy o ustanowienie rozdzielności majątkowej między małżonkami,
- sprawy o zaprzeczenie ojcostwa i zaprzeczenie macierzyństwa.
